Một ngày ở La Bằng – ghi chép từ Lễ hội “Hương sắc danh trà” của chè Thái Nguyên

Sáng sớm, đồi chè Cầu Đá (xã La Bằng, tỉnh Thái Nguyên) còn phủ một lớp sương mỏng. Những luống chè trải dài theo triền đồi, xanh thẫm và tĩnh lặng. Không gian buổi sáng ở đây yên ả đến mức người ta có thể nghe rõ tiếng gió lướt qua từng búp lá non. Lễ hội “Thái Nguyên – Hương sắc danh trà” bắt đầu trong khung cảnh ấy. Không ồn ào, không phô trương, lễ hội mở ra tự nhiên như chính cách cây chè sinh trưởng trên vùng đất trung du này. Đó cũng là ấn tượng đầu tiên của nhiều người khi có mặt tại La Bằng trong ngày hội tôn vinh chè Thái Nguyên.

Không gian lễ hội giữa đồi chè

Khác với nhiều sự kiện văn hóa thường thấy, lễ hội Hương sắc danh trà không được tổ chức trong nhà hay quảng trường, mà diễn ra ngay giữa vùng nguyên liệu. Đồi chè Cầu Đá trở thành không gian trung tâm, nơi các hoạt động gắn liền với cây chè được tái hiện một cách trực quan. Người làm chè, nghệ nhân, nhà nghiên cứu, đại biểu và du khách cùng đứng trên một mặt bằng – không có ranh giới rõ ràng giữa “người xem” và “người tham gia”. Chính điều đó tạo nên một không khí gần gũi, đúng với tinh thần của chè Thái Nguyên: mộc mạc, tinh tế và gắn bó với đời sống thường nhật. Buổi sáng ở La Bằng, nhiều người có chung cảm nhận: lễ hội không làm cho chè nổi bật hơn, mà giúp con người lắng lại để nhận ra giá trị vốn có của chè.

Hái chè – kỹ thuật và trải nghiệm văn hóa

Một trong những hoạt động thu hút sự chú ý là phần thi hái chè. Ngay trên đồi, các đội thi bước vào phần trình diễn kỹ thuật hái “một tôm hai lá” – tiêu chuẩn quen thuộc trong sản xuất chè Thái Nguyên chất lượng cao. Quan sát từ gần, có thể thấy động tác hái chè tưởng chừng đơn giản nhưng đòi hỏi sự chính xác và cảm nhận rất rõ ràng. Tay hái phải dứt khoát nhưng không làm tổn thương cây. Việc lựa chọn búp chè phù hợp phụ thuộc vào kinh nghiệm và sự hiểu cây chè qua nhiều mùa vụ. Không khí phần thi diễn ra khá yên tĩnh. Không có tiếng hò reo cổ vũ, chỉ có tiếng gió và tiếng lá chạm tay người. Điều này khiến nhiều du khách lần đầu chứng kiến không khỏi bất ngờ, bởi hái chè ở đây không mang tính trình diễn, mà giống một nghi thức lao động được thực hiện với sự trân trọng.

Chế biến chè – nơi kinh nghiệm lên tiếng

Sau phần hái chè, hoạt động chế biến diễn ra trong sự theo dõi chăm chú của người tham dự. Những chảo sao được đặt ngay tại khu vực lễ hội. Nhiệt được điều chỉnh thủ công, hoàn toàn dựa vào kinh nghiệm của người sao chè. Tiếng chảo nóng dần lên. Lá chè chuyển màu theo từng nhịp đảo tay. Hơi nước bốc lên mang theo mùi cốm non đặc trưng – mùi hương gợi nhớ ngay đến chè Thái Nguyên truyền thống. Người sao chè gần như không trao đổi bằng lời. Mọi thao tác đều được thực hiện bằng cảm giác: cảm nhận độ nóng của chảo, độ khô của lá, thời điểm cần đảo mạnh hay giảm tay. Đây cũng là lúc người xem dễ nhận ra rằng, chất lượng của chè không thể tách rời khỏi yếu tố con người. Nhiều nhà nghiên cứu văn hóa có mặt tại lễ hội cho rằng, chính những công đoạn thủ công này đã làm nên bản sắc của chè Thái Nguyên – thứ bản sắc không thể sao chép bằng máy móc hay công thức cố định.

Thưởng trà – không gian đối thoại văn hóa

Buổi trưa, không gian lễ hội chuyển sang một nhịp khác. Những chén trà nóng được rót ra trong chương trình “Thưởng trà cùng người nổi tiếng”. Không có sân khấu cao, không có hệ thống âm thanh lớn. Mọi người ngồi gần nhau, giữa đồi chè, cùng thưởng trà và trò chuyện. Các câu chuyện xoay quanh ký ức uống trà trong gia đình, vai trò của trà trong đời sống người Việt, và những thay đổi trong cách thưởng trà của xã hội hiện đại. Chè Thái Nguyên lúc này không còn được nhắc đến như một sản phẩm nông nghiệp, mà như một yếu tố văn hóa gắn với sinh hoạt thường ngày. Không khí buổi thưởng trà diễn ra chậm rãi. Người uống trà dành thời gian cảm nhận từng ngụm nhỏ: vị chát thanh nơi đầu lưỡi, hậu ngọt kéo dài, hương trà lan nhẹ. Với nhiều người, đây là lần đầu họ có dịp thưởng trà trong không gian gần với vùng nguyên liệu đến vậy.

Khi nhịp sống chậm lại theo chén trà

Một điểm dễ nhận thấy trong suốt ngày hội là sự “chậm”. Không ai vội vàng. Không có cảm giác gấp gáp thường thấy ở các sự kiện đông người. Dường như chính chè Thái Nguyên đã tạo ra nhịp điệu riêng cho lễ hội. Các nghệ nhân trà chia sẻ rằng, trà không phù hợp với sự hấp tấp. Từ trồng, hái, chế biến đến thưởng thức, mọi công đoạn đều cần thời gian. Và khi con người chấp nhận đi chậm lại, trà mới bộc lộ hết hương vị của mình. Điều này cũng lý giải vì sao, trong bối cảnh xã hội ngày càng nhanh, văn hóa trà vẫn giữ được chỗ đứng riêng – như một khoảng lặng cần thiết.

Những câu chuyện bên lề về tương lai cây chè

Buổi chiều, khi nắng dịu dần, các cuộc trò chuyện chuyển sang những vấn đề dài hơi hơn: phát triển bền vững vùng chè, bảo vệ môi trường canh tác, giữ gìn bản sắc cho chè Thái Nguyên trong quá trình hội nhập. Không có những tuyên bố lớn tiếng. Thay vào đó là những trao đổi thẳng thắn, xuất phát từ thực tế sản xuất. Nhiều ý kiến cho rằng, giá trị của chè Thái Nguyên không chỉ nằm ở sản lượng, mà ở cách giữ gìn chất lượng và câu chuyện văn hóa đi kèm. Giữa những cuộc trò chuyện ấy, chén trà vẫn được rót thêm. Trà trở thành chất kết nối, giúp cuộc đối thoại diễn ra nhẹ nhàng nhưng không kém phần sâu sắc.

Khi lễ hội kết thúc, dư âm vẫn còn

Cuối ngày, đồi chè La Bằng trở lại với vẻ yên tĩnh vốn có. Lễ hội khép lại mà không cần một nghi thức kết thúc cầu kỳ. Người ra về mang theo những gói trà nhỏ, nhưng mang theo nhiều hơn là một trải nghiệm trọn vẹn về chè Thái Nguyên. Ngày hội trôi qua như cách hương trà lan tỏa: chậm, nhẹ và bền. Đối với nhiều người, La Bằng không chỉ là nơi diễn ra một lễ hội, mà là nơi giúp họ nhìn lại mối quan hệ giữa con người với cây chè – mối quan hệ đã âm thầm bồi đắp nên danh xưng “đệ nhất danh trà” suốt nhiều thế hệ. Và khi rời khỏi đồi chè Cầu Đá, dư âm của ngày hội vẫn còn đọng lại, trong ký ức về một buổi sáng nhiều sương, một chén trà ấm và một nhịp sống chậm hiếm hoi giữa đời sống hiện đại.